Dân
tộc Việt Nam, từ bao đời nay có truyền thống cần cù, hiếu học. Từ đó hình thành
đạo lý “Tôn sư trọng đạo” - một nét đặc trưng tiêu biểu trong văn hóa ứng xử của
người Việt Nam, được thể hiện bằng sự kính trọng, tri ân người thầy, và đã được
đúc kết nên những câu ca dao, tục ngữ tôn vinh người thầy: “Nhất tự vi sư, bán
tự vi sư” (một chữ cũng nhờ thầy, nửa chữ cũng nhờ thầy), “Không thầy đố mầy làm
nên”... Dù là xã hội xưa, hay xã hội nay, tôn vinh người thầy vẫn được các thế
hệ gìn giữ và phát huy.
Dấu
xưa còn lưu giữ trên tấm bia Tiến sĩ đầu tiên tại Văn Miếu Quốc Tử Giám (Hà Nội)
ghi lại lịch sử khoa thi năm 1442 có khắc dòng chữ: “Hiền tài là nguyên khí của
quốc gia, nguyên khí thịnh thì thế nước mạnh mà hưng thịnh, nguyên khí suy thì
thế nước yếu mà thấp hèn”. Vì thế các bậc tiền nhân xưa, đời nào cũng chăm lo
đào tạo hiền tài, bồi đắp thêm nguyên khí. Ngày nay Đảng và Nhà nước ta đã khẳng
định giáo dục, đào tạo (GD, ĐT) là quốc sách hàng đầu, là động lực then chốt
phát triển đất nước. Để thực hiện quốc sách hàng đầu, đội ngũ nhà giáo có
vai trò đặc biệt quan trọng. Qua đó để thấy trong mỗi giai đoạn lịch sử, GD, ĐT đều có ý nghĩa hết
sức quan trọng đối với sự phát triển của mỗi cá nhân, cộng đồng, dân tộc và đối
với sự phát triển kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia. Do vậy nhà
giáo và nghề dạy học luôn được xã hội tôn vinh. Ở nước ta, hằng năm lấy ngày 20
tháng 11 là Ngày nhà giáo Việt Nam, ngày để tôn vinh đội ngũ nhà giáo, những
người đóng góp công sức nhiều nhất vào những thành quả giáo dục của nước nhà bằng
sự cần mẫn, tận tâm, tận lực trong sự nghiệp “Vì lợi ích trăm năm trồng
người”. Lịch sử Việt Nam đã có không ít những người thầy mẫu mực, được hậu thế
kính phục như: Thầy giáo lỗi lạc Chu Văn An, Nguyễn Bỉnh Khiêm, Nguyễn Đình Chiểu…
đã đào tạo biết bao thế hệ người tài cho đất nước. Và thật đáng tự hào, trên mảnh
đất Bình Thuận, tại Trường Dục Thanh (Phan Thiết) đã in dáng hình Thầy giáo
Nguyễn Tất Thành (Hồ Chí Minh) dừng chân dạy học một thời gian trên hành trình
đi tìm đường cứu nước, cứu dân.
Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn luôn quan
tâm, đề cao sứ mệnh của người thầy, Người nói: “Nhiệm vụ thầy giáo rất vẻ
vang, vì nếu không có thầy giáo thì không có giáo dục. Không có giáo dục thì
nói gì đến kinh tế, văn hóa”; “Có gì vẻ vang hơn là nghề đào tạo những thế hệ
sau này tích cực góp phần xây dựng chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản. Vì vậy
nghề thầy giáo rất là quan trọng, rất là vẻ vang”. Cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng cũng
từng nói: “Nghề dạy học là nghề cao quý nhất trong những nghề cao quý, nghề
sáng tạo nhất trong những nghề sáng tạo…”. Đại hội XIII của Đảng đề ra yêu cầu
ngành Giáo dục - đào tạo phải “Chú trọng hơn giáo dục đạo đức, nhân cách, năng
lực sáng tạo và các giá trị cốt lõi, nhất là giáo dục tinh thần yêu nước, tự
hào, tự tôn dân tộc,... khơi dậy khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh
phúc…”. Ðể làm tròn trọng trách ấy, nhiệm vụ trước hết thuộc về nhà giáo. Trước
bước chuyển của thời đại, của đất nước chuẩn bị bước vào kỷ nguyên mới, kỷ
nguyên vươn mình của dân tộc, nhịp sống không ngừng đổi thay, hệ thống kiến thức
tại các cấp học đang ngày một đổi mới, đòi hỏi ngày càng cao hơn thì bản thân
những người thầy không chỉ ra sức rèn luyện nâng cao về mọi mặt, đổi mới cách
thức giảng dạy, mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc định hình tư duy và
phẩm chất đạo đức cho thế hệ tương lai. Đồng thời, chính bản thân mỗi nhà giáo là
hiện thân của lòng nhân ái, mẫu mực về đạo đức để thật sự là “tấm gương sáng” cho
học sinh noi theo. Để xứng tầm với sự tôn vinh của xã hội, bất luận trong hoàn
cảnh nào, nhà giáo phải luôn giữ cho tấm gương sáng đó không bị lu mờ. Một thực
tế đáng lo ngại khi truyền thống tôn sư trọng đạo ngày nay có biểu hiện xuống cấp.
Bên cạnh những học sinh ngoan ngoãn, lễ phép, lại có những học sinh vô lễ, thiếu
tôn trọng, thậm tệ hơn, còn hành hung, xúc phạm danh dự người dạy dỗ mình. Không
ít phụ huynh đã dùng những lời lẽ khiếm nhã, thậm chí cả hành vi bạo lực xâm phạm
đến thân thể người thầy. Đáng trách hơn, còn có những giáo viên hành xử thiếu
chuẩn mực đạo đức, bạo hành đối với học sinh... Đây thực sự là những “con sâu
làm rầu nồi canh”. Xã
hội lên án những biểu hiện tiêu cực đó, và những người có lương tâm, trách nhiệm
càng phải suy nghĩ về vấn đề "tôn sư trọng đạo" để tiếp tục kế thừa
và phát huy những giá trị tốt đẹp hơn.
Quan
tâm đến sự nghiệp GD, ĐT, đến đội ngũ nhà giáo, từ trước tới nay, nhất là từ
khi thực hiện công cuộc đổi mới, Đảng và Nhà nước ta đã ban hành nhiều chủ
trương, chính sách để vun đắp, xây dựng đội ngũ nhà giáo ngày càng được nâng
cao về số lượng và chất lượng, nhằm đáp ứng yêu cầu đào tạo nhân lực, bồi dưỡng
nhân tài phục vụ sự nghiệp cách mạng trong giai đoạn mới – công nghiệp hóa, hiện
đại hóa đất nước. Để tôn vinh các nhà giáo, Nhà nước đã quy định các danh hiệu
thi đua cho đội ngũ nhà giáo: Lao động tiên tiến, Chiến sĩ thi đua Cơ Sở, Chiến
sĩ thi đua cấp Bộ, ngành, tỉnh, Chiến sĩ thi đua toàn quốc; hơn nữa, những nhà
giáo có đóng góp lớn lao, xuất sắc cho sự nghiệp GD,ĐT được vinh danh các danh
hiệu cao quý: Nhà giáo ưu tú, Nhà giáo Nhân dân. Đặc biệt tại kỳ họp thứ Tám,
Quốc hội khóa XV đang diễn ra tại Hà Nội, sáng ngày 9/11/2024, Bộ trưởng Bộ GD&ĐT
Nguyễn Kim Sơn đã trình dự thảo Luật Nhà giáo. Có rất nhiều điểm mới, kỳ vọng,
khi mà các chế độ, chính sách đối với nhà giáo như lương, phụ cấp, chế độ đãi
ngộ, chế độ thu hút, sự tôn vinh của xã hội đối với nhà giáo; đáng quan tâm nhất
là lương của nhà giáo được xếp cao nhất trong hệ thống thang bậc lương hành
chính sự nghiệp; có chế độ ưu tiên trong chế độ tiền lương và phụ cấp cao hơn đối
với nhà giáo cấp học mầm non. Đây là tín hiệu vui cho hơn 1,4 triệu giáo viên
trong cả nước, trong đó có hơn 20 ngàn giáo viên các cấp học ở tỉnh Bình Thuận.
Những chính sách đó được ban hành sẽ đánh dấu một nấc cao hơn về sự tôn vinh đối
với nhà giáo. Đó là nguồn động lực lớn cho các thầy, cô yên tâm công tác, tận
hiến với nghề; đồng thời sẽ là nguồn lực thu hút người tài giỏi và những nhà
giáo có chuyên môn nghiệp vụ tốt say mê với nghề “trồng người”./.
Th.s Nguyễn Duy Hà
Nguyên trưởng Khoa
Nhà nước và pháp luật Trường Chính trị tỉnh Bình Thuận.